ظرفیت‌های فرهنگ بومی لرستان برای رونق کسب و کار گردشگری

ابراهیم خدایی* ـ زرك

 گردشگری را می‌توان حول دو محور «طبیعت» و «انسان» به گونه‌ای «طبیعت محور» و «فرهنگ محور» یا «انسان محور» تقسیم کرد.

در گردشگری طبیعت محور جذابیت‌های طبیعی اعم از زمین، کوه، دریا، درخت، رودخانه، آبشار و امثال آن به چشم می‌آیند که در نوع فرهنگ محور به جذابیت‌های انسانی و فرهنگی اعم از آثار باستانی و تاریخی، مذهب، آیین‌ها، نژادها، موسیقی، صنایع دستی و امثال آن نگاه می‌شود. در حالی که به نظر می‌رسد در استان لرستان در هر دو گونه نامبرده ظرفیت‌های بالایی وجود دارد. باید توجه داشت گردشگری طبیعت محور نسبت به گردشگری فرهنگی محور از درآمدهای پایین‌تر و در عین حال عوارض و آسیب‌های بیشتری مخصوصاً در عرصه زیست محیطی برخوردار است.

برای روشن شدن این ماجرا مجبور نیستیم گردشگری طبیعت محور را با گردشگری فرهنگ محور استان‌هایی مثل خراسان رضوی (زیارت محور)، ایلام (زیارت محور) یا فارس (تخت جمشید شاه چراغ و قبور شعرا) مقایسه کنیم بلکه کافی است مقایسه‌ای میان درآمدزایی قلعه فلک الافلاک با آنچه خودمان در بیشه، شیرز، آب سفید و ... داریم، داشته باشیم. در بیشه نهایتا می‌توان از هر ماشین این مبلغ را دریافت کرد و ضمنا آسیب‌های قابل توجه درازمدت این گردشگری به طبیعت لرستان را هم باید لحاظ کرد اما شرایط لرستان به گونه‌ای است که نمی‌توان بدون اتکا به طبیعت متفاوت استان، جذابیت‌های اکوتوریستی و ژئوتوریستی و گردشگری سخن گفت.

قلعه فلك الافلاك

به عبارت دیگر حتی اگر بخواهیم محوریت گردشگری در لرستان را معطوف به آثار باستانی(قلعه، پل های باستانی متعدد، دیوارنگاره‌ها و ...) بکنیم باز هم باید از چاشنی جذابیت‌های طبیعی هم استفاده کنیم و گرنه نخواهیم توانست در قیاس با آثار باستانی استان های همجوار مانند استان خوزستان و کرمانشاه تبدیل به یک برند باستانی به شویم.

جذابیت‌های فرهنگی لرستان را نمی‌توان صرفاً در آثار باستانی آن خلاصه کرد، فعالیت‌های فرهنگی دیگری در کنار این آثار باستانی و در جوار جذابیت‌های طبیعی میتوان انجام داد تا با حضور یک گردشگر در منطقه گردشگری بیشه،نوژیان، آب سفید، گهر و ... منحصر به پول پارکینگ نشود. از جمله این فعالیت ها:

۱. ایجاد شرایط اقامت

در فصل بهار کمتر روستایی در اقصی نقاط لرستان می‌توان یافت که آنقدر دلکش و جذاب نباشد که هر مسافری را تحریک کند در ازای پرداخت ۵۰ یا ۱۰۰ هزار تومان یک شب اقامت در خانه‌های کاهگلی با بافت روستایی سنتی و در کنار طبیعت زیبا و متفاوت تجربه کند. آری با تعویض خانه‌های بوم‌گردی و تهیه شناسنامه از خانه‌های قابل سکونت در روستاهای نمونه گردشگری می‌توان درآمدی ولو جزئی برای اقشار روستای لرستان ایجاد کرد.

اینکه در فلان روستای لرستان هر روستا یک اتاق کاهگلی کنار حیاط خانه‌اش را در فصل بهار به مسافران اختصاص دهد با اندکی برنامه‌ریزی و فرهنگ‌سازی می‌تواند چند صد هزار تومان در سال به درآمد آن روستایی اضافه کند و این مبلغ هر چند ناچیز به نظر برسد برای روستاهای لرستان که غالباً رنگ بیکاری فقر و مهاجرت و تجربه می‌کند غنیمت است.

البته با داشتن عزم بیشتر، راه‌اندازی تورهای گردشگری، فراهم کردن امکانات بهتر در روستاها و راهکارهای دیگری شبیه بدان می‌توان این مبلغ درآمد را به مراتب افزایش داد.

جگروز

۲. سوغات سازی و برندسازی

 فروش سوغات گردشگرانی که به دیدار آبشارها و تالاب‌ها کوهساران لرستان آمده‌اند یکی از راه های درآمدزایی است اما مهمانان نوروزی لرستان در نوروز امسال آنقدر که در ورودی و خروجی شهرهای استان «نان برنجی کرمانشاه» دیدند و خریدند از سوغات لرستان چیزی ندیده‌اند. کلوا، جگروز، ترخینه، عسل، شیره، گوشت، سبزی‌های کوهی، ماشته، گلونی، کلاه نمدی، کمانچه، ورشو و موارد بسیاری در لرستان وجود دارند که می‌توانستند بیش از نان برنجی استان همسایه به چشم می‌آیند اما نیامدند. شاید یکی از مشکلات سوغات سازی در لرستان تعداد داشته‌های استان باشد. وقتی صحبت از سوغات لرستان می‌شود آنقدر موارد به ذهن ما خطور می‌کند که عملا نمی‌توان نام سوغات روی هیچکدام گذاشت. برای اینکه یکی از چند محصول را بتوان سوغات لرستان یا سوغات فلان شهر لرستان نامید باید از بقیه محصولات بگذریم.

 تبلیغات و برندسازی باید روی چند کالای محدود صورت بگیرد به گونه‌ای که اگر از خود ماها پرسیده شد سوغات لرستان کدام است بتوانیم پیش‌بینی کنیم اول به کدام مورد اشاره می‌کند، این که پاسخ‌ لرستانیان متعدد و مشوش است درست نشان دهنده این است که برندسازی نشده است در حالی که اگر از خود ماه ها درباره سوغات کرمانشاه و اصفهان سوال شود تقریبا نخستین مواردی که از دهانمان خارج می شود یکی است.

۳. جشنواره‌های فرهنگی:

 کنسرت‌های موسیقی، بازی های محلی، شب شعر، تئاتر، سینما و سایر فعالیت‌های مشابه نیز می‌تواند در درآمدهای گردشگری لرستان کارآمد باشد.

 به راستی در ایام نوروز گذشته چند کنسرت موسیقی در آن مناطق گردشگری شیرز، بیشه، و ... برگزار شد؟ آیا مجبور بودیم فقط به اخذ ۵ هزار تومان ورودی پارکینگ به بیشه اکتفا کنیم؟ آیا نمی‌شد با برگزاری کنسرت های موسیقی در بیشه روزانه صدها مسافر را قانع کرد و با دلسوزی برای مستفیض شدن از هنر لرستان بپردازند و همزمان با درآمد بیشتر بر جذابیت استان هم افزود به گونه‌ای که مسافران از لذایذ فرهنگی حضور در لرستان بیش از لذایذ طبیعی آن استفاده کنند.

۴. گسترش استعداد معبر بودن با راه سازی

 یکی از ظرفیت‌های گردشگری در لرستان این است که این استان معبر گردشگران است و حلقه وصل مرکز و غرب و جنوب غربی کشور. می‌توان به برخی طرح‌های کلان ملی و یا کوچک مرکزی این شرایط را باز هم بهتر کرد. به عنوان مثال می‌توان به دو نمونه اشاره کرد:

۱. در صورت اتصال کوهدشت به مهران می‌توان لرستان را تبدیل به محور اتصالات فلات مرکزی ایران به عتبات عالیات نمود.

۲. در صورت اتصال بیشه به چمچیتف می توان منطقه بیشه را از باند خارج کرد به گونه‌ای که مسافران ناچار نباشند مسیر رفته را عینا برگردند بلکه در مسیر برگشت از منطقه زیبای چمچیت، کوه های قارون و ازگنه، غار منو، سراب چم چیت، سد ایوشان و ... استفاده کنند و هم از فشار بر بیشه کاسته شود و هم سایر جذابیت های لرستان در دسترس قرار گیرد./

* جامعه شناس

عكس: عارف زيودار