زاگرس را دریابیم

پايگاه خبري زرك ـ محمدحسين بازگير

امسال تن خسته و بی‌رمق زاگرس را باران رحمت الهی جانانه نواخت، بیشتر از هر سالی بر آن بارید و نه تنها بلوط‌های تشنه سیراب شدند که بیش از سه هزار گونه گیاهی موجود هم جانی تازه گرفتند و همه جا سرسبز و آباد شد، از پیرانشهر آذربایجان غربی تا فیروزآباد فارس، عرصه‌ای به طول حدود ۱۵۰۰ و عرض حدود یکصد کیلومتر، را بلوط با کمک گل‌ها و گیاهان متنوع و رنگارنگ تزیین نمود.

باران نه فقط به بلوط و بنه و لاله‌های واژگون، طراوت داد که به هی هی چوپانان و لالایی مادران و دِی بِلال جوانان ایل هم، رونق داد.

در اردیبهشت‌ماه، زاگرس بهشتی و با صفاست و خیلی‌ها برای دیدن این بهشت به دامان پر مهر و سخاوت زاگرس و دیدار بلوط می‌روند، اما آخر اردیبهشت و تابستانی که از نیمه خرداد شروع می‌شود به سرعت در راه است و باز هم تنهایی زاگرس و هیولایی بنام تخریب‌های انسان دخیل و مهم‌تر از همه آتش سوزی‌ها.

کابوسی که هنوز هم در خاطر بلوطستان باقیست و سراغش را می‌توان از چنگری، ویسیان و پلدختر لرستان، رهمالی و تولگهی کهکیلویه و بويراحمد، الوار گرمسیری اندیمشک، شلم و دینارکوه ایلام، تنگ صیاد و کوهرنگ چهارمحال بختیاری و ... گرفت. پوشش گیاهی غنی و ارزشمندی که در مراتع و زیر اشکوب جنگل در نتیجه بارش‌های امسال ایجاد شده، با خشک شدن تبدیل به بستری به شدت قابل اشتعال می‌شوند که با هر جرقه‌ای آتشی بزرگ به جان زاگرس خواهند انداخت، آتش سوزی‌هایی که ذخائر ژنتيكى کشور، گیاهان و جانوران و میکروارگانیسم‌ها را از بین می‌برند و با کاهش کیفیت خاک، باعث فرسایش آن می‌شوند، نفوذپذیری را کم و چرخه هیدرولوژیکی آن را دچار اختلال جدی نموده، بیومس تولید شده، مواد آلی و عناصر غذایی را تخریب و منطقه را مستعد سیل خیزی و نامناسب برای زیست جانداران می‌کنند، آتش سوزی تمام خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک را تغییر می‌دهد و خسارت‌های بسیار اقتصادی و زحمت‌ها و هزينه‌های زیادی تحمیل می‌نماید.

این آتش سوزی‌ها، گاه با خاموش نکردن یک کبریت یا رها کردن یک ته سیگار ایجاد می‌شوند، گاهی نتیجه یک گردشگری غیر مسئولانه‌اند و گاهی هم از کاه و کلش‌های به آتش کشیده شده در یک مزرعه سرایت می‌کنند و متاسفانه خیلی اوقات، عمدی و البته دارای توجیه و بهانه‌هایی مقبول برای مسببینشان! اما غیر قابل توجیه و پذیرش برای هر انسان عاقل و دردمندی، هستند: مناسب کردن فضا و ایجاد تمهیدات لازم برای تصرف یا بقول متصرفین توسعه! بخش‌هایی از جنگل و مرتع جهت کشت و زرع، ساخت و ساز و غیره - فراهم کردن هیزم کافی جهت زغالگیری و تامین سوخت زمستانه - تسویه حساب و انتقام از یک همسایه با آتش زدن چراگاه و مرتع مورد بهره برداری وی - عقده گشایی و تخلیه روحی و روانی برخی افراد طبیعت ستیز و ... خلاصه آنکه خیلی زود دیر خواهد شد و فرصت از دست خواهد رفت و اگر نجنبیم تنها افسوس و دریغی از بلوطستان زاگرس به جا خواهد ماند. باید نقاط بحرانی و مستعد حریق را شناسايی کنیم، راه‌های دسترسی به هر کدام را مرور و برای هر نقطه سناریوی آتش سوزی و عملیات اطفاء حریق تعریف کنیم - پایش و دیده بانی مستمر نقاط بحرانی و مراتع و جنگل‌ها به منظور آگاهی و اقدام به موقع، با کمک دهیاران و کشاورزان و علاقمندان را جدی بگیریم - نیروهای عمل کننده در منابع طبیعی، محیط زیست، ستاد بحران و سایر دستگاه‌ها و نیروهای مردمی و تشکل‌های داوطلب و علاقمند را ساماندهی کنیم و آموزش‌های لازم را به آنها بدهیم - بازنگری در تجهیزات و امکانات و به روز کردن آنها و تقویت توان عملیاتی و ... و البته چند نکته اساسی را باید بیشتر و جدی‌تر برنامه‌ریزی و اجرایی کنیم؛ اول اینکه برای هر عملیات اطفای حریق با انگیزه‌ترین و آشناترین نفر به منطقه را بعنوان فرمانده میدان انتخاب کنیم و همه تحت فرماندهی واحد اقدام کنیم، متاسفانه در زمان آتش‌سوزی جنگل، گروه‌ها به تشخیص خود اقدام می‌کنند و در بیشتر مواقع عملا کمکی به هم نمی‌کنند و همپوشانی و هم افزایی لازم انجام نمی‌شود، محلی‌ها، تشکل‌ها، منابع طبیعی، محیط زیست و هر مجموعه‌ای به تشخیص خود شروع به فعالیت در جبهه‌ای می‌کنند که ممکن است مسیر توسعه حریق نباشد و زحماتشان تاثیری در جلوگیری از گسترش آتش‌سوزی نداشته باشد.

مطلب دوم اینکه زمان مهمترین عامل در توسعه آتش‌سوزی‌های جنگل و مرتع است و تیم‌های عملیاتی هر چه سریع‌تر به عرصه برسند موفق‌تر خواهند بود، پس هم دیده بانی به موقع، هم شناسایی مسیرها و راه‌های دسترسی به نقاط بحرانی و هم ایجاد هماهنگى برای بهره گیری از بالگرد جهت هلیبورد نیرو، بسیار حائز اهمیت می‌باشد و نکته آخر اینکه آموزش و بکارگیری نیروی آموزش‌دیده هم بسیار اهمیت دارد، گاهی فعالیت افراد ناآشنا به روش‌های صحیح کنترل آتش سوزی، منجر به توسعه حریق می‌شود.

فراموش نکنیم که زاگرس تامین کننده بیش از چهل درصد آب‌های جاری و پنجاه درصد پروتئين کشور است و زیستگاه و مأمن پانصد و سی گونه جانوری و بیش از سه هزار گونه گیاهی می‌باشد و هزاران سال است که به عنوان یک سد دفاعی در حال دفاع از ایران زیباست.

پ. ن؛ عكس نخست: خرداد نود و سه، منطقه حفاظت شده سفیدکوه، محمدحسین بازگیر