مدرنیته و پدیده فرزندخواندگی

پایگاه خبری زرک ـ سعید معدنی

در خبرها از قول معاونت اجتماعی سازمان بهزیستی آمده بود که «سالانه دوهزار کودک در ایران به فرزند خواندگی سپرده می‌شوند». این نوع خبرها نشانه تغییر ماهیت عمیق خانواده ایرانی در نیم قرن اخیر است.
 یکی از نهادهای مهم اجتماعی که با مدرن شدن جوامع تغییر کرده خانواده است. در ایران مدرن نیز این نهاد تغییرات زیادی به خود دیده است. به عبارتی امروزه خانواده‌های جدیدی در جامعه ایرانی سر بر آورده و گسترش یافته‌اند، که ۵۰ سال قبل یا وجود نداشته و یا آنقدر کم بوده که در آمارها حساب نمی‌شدند.

برای نمونه:

-خانواده بدون فرزند. - که خود زوجین به اراده خود نمی‌خواهند فرزند داشته باشند. این نوع خانواده امر جدیدی در ایران امروز محسوب می‌شود.

-خانواده تک فرزند؛ که حدود ۴۰ درصد خانوارهای ایرانی را شامل می شود. در حالی که ۵۰ سال قبل اگر خانواده ای یک فرزند داشت امر غیرطبیعی محسوب می‌شد و در نگاه اطرافیان، زوجین بیمار محسوب می‌شدند!

-خانواده تک والدین. فرزند - به دلیل طلاق یا فوت - با یکی از والدین زندگی می‌کند. این نوع خانواده به خاطر فزونی آمار طلاق، رو به افزایش است.

- افزایش سن ازدواج و تجرد قطعی. معمولا اگر دختران تا ۴۰- ۴۴ سالگی و پسران تا ۵۰-۵۴ سالگی ازدواج نکنند تجرد قطعی می گویند. یعنی دیگر احتمال ازدواج تقریبا به صفر نزدیک می شود. امروزه به دلیل افزایش تحصیلات، گسترش فرهنگ جهانی، مشکلات اقتصادی و... پدیده تجرد قطعی در ایران رو به افزایش است. نکته قابل توجه این است که از سال گذشته که قانونی برای دختران مجرد برای داشتن امکان فرزند خواندگی تصویب شده،.بنا به گفته معاون اجتماعی سازمان بهزیستی حدود ۱۳۰ کودک بی‌سرپرست و یا بد سرپرست به دختران مجرد سپرده شده‌اند.

-خانوار تک نفره. یکی از پیامدهای تجرد و تجرد قطعی افزایش خانوار تک نفره است. آمار این نوع خانوارها هر روز رو به افزایش است. در قدیم غالبا زنان و مردان مسن پس از جدایی فرزندان و فوت همسر، خانوار تک نفره را تشکیل می‌دادند. اما امروره افراد جوان و میانسال مجرد به محض استقلال اقتصادی زندگی مجزای خود را شروع می‌کنند.    

-با افزایش انواع دیگر ازدواج و گسترش و رسمی شدن شان در آینده، مثل ازدواج سفید، همخانگی آزاد و... شاهد دگرگونی بیشتر خانواده ایرانی خواهیم بود، و به طبع آن پدیده فرزندخواندگی هم احتمالا افزایش خواهد یافت.

نکته آخر آینکه به باور جامعه شناسان، مدرنیته و پیامدهای آن جهانی و همه گیر بوده و گریز از آن امکان پذیر نیست. خانواده هم در سایه همین نوگرایی تغییر یافته و افزایش فرزندخواندگی هم نشانه و تاییدی بر این تغییر فرهنگی-اجتماعی در ایران امروز است.