غدیر؛ فراتر از تاریخ، یک استراتژی برای امروز

نویسنده: سمیه روزبهانی | تحریریه زرک

در صحرای غدیر خم، سرنوشت رهبری امت اسلامی برای همیشه ترسیم شد. عید غدیر نه پایان یک سفر، که نقطه آغاز جریانی زنده و راهبردی است که هویت شیعه را بنیان نهاد و نقشه راه هدایت را تا امروز امتداد داد.

روزی که دین کامل شد و رهبری آسمانی ابلاغ گشت

واقعه غدیر خم، که در سال دهم هجری پس از حجة‌الوداع رخ داد، تنها یک خطبه یا یک بیعت ساده نبود. در آن لحظه حساس و به فرمان مستقیم الهی، پیامبر اکرم (ص) دست علی‌بن‌ابی‌طالب (ع) را بالا برد و او را به‌عنوان «ولیّ مؤمنان» معرفی کرد: «مَن کُنتُ مَولاه، فهذا علیٌّ مَولاه». نزول آیه «الیوم أکملتُ لکم دینکم» در همین بستر، آن روز را به روز اکمال دین و اتمام نعمت خداوند بر مسلمانان تبدیل کرد.

این انتصاب الهی، برخلاف برخی برداشت‌های سطحی، تصمیمی شخصی یا لحظه‌ای نبود. ریشه‌های آن در آموزه‌های کلیدی قرآن مانند آیه ولایت (مائده، ۵۵) و آیه اولی‌الامر (نساء، ۵۹) قرار داشت؛ آیاتی که ولایت علی (ع) را نه صرفاً یک جایگاه معنوی، بلکه مسئولیتی برای هدایت سیاسی و اجتماعی امت در امتداد رسالت پیامبر معرفی می‌کرد.

غدیر؛ سندی تاریخی با هویت سیاسی و اعتقادی

از همان قرون اولیه اسلام، غدیر به شاخص اصلی تمایز مکتب تشیع تبدیل شد. این روز بزرگ، نه فقط در حافظه تاریخی، بلکه در سیره عملی اهل‌بیت (ع) جایگاهی ویژه یافت. امام حسن مجتبی (ع) در کوفه با اطعام و برپایی دید و بازدید، آن را گرامی می‌داشت. امام صادق (ع) آن را «بزرگ‌ترین عید خدا» نامید و امام رضا (ع) با برپایی جشن و پوشیدن لباس نو، بر اهمیت آن تأکید می‌کرد.

در قرن چهارم هجری، این گرامیداشت شکل رسمی به خود گرفت و معزالدوله دیلمی دستور جشن عمومی غدیر در بغداد را صادر کرد. شیعیان در مصر، ایران و شام نیز با آذین‌بندی و شادی، این روز را پاس می‌داشتند. این هویت‌سازی آنچنان قدرتمند بود که برخی جریانات مخالف، برای تضعیف آن، مراسمی جعلی به نام «روز غار» را ابداع کردند. همین واکنش‌ها، خود گواهی بر عمق تأثیر غدیر در شکل‌دهی به یک هویت سیاسی-مذهبی متمایز است.

سه درس راهبردی غدیر برای عصر ما

۱. شایسته‌سالاری الهی، نه مصلحت‌اندیشی سیاسی
مهم‌ترین پیام غدیر، نصب شایسته‌ترین فرد برای رهبری امت از سوی خداوند است. علی (ع)، مظهر علم، عدالت و تقوا بود. اما پس از رحلت پیامبر (ص)، نخبگانی از جامعه با نادیده گرفتن پیمان غدیر و بر اساس مصلحت‌های سیاسی، مسیر دیگری را برگزیدند. آن‌ها با طرح دلایلی چون حفظ وحدت ظاهری امت نوپا و جلوگیری از تفرقه، انتخاب خود را توجیه کردند. اما نتیجه این انتخاب، انحراف از سنت نبوی، خانه‌نشینی ۲۵ ساله امیرمؤمنان و ظهور حکومت‌هایی بود که نه تنها عدالت، که حقیقت را قربانی قدرت کردند. این درس بزرگ به ما می‌آموزد که امروز نیز در هر انتخابی، از گزینش یک مدیر تا مسئولان کلان کشور، ملاک باید شایستگی مبتنی بر تعهد و تخصص باشد، نه وابستگی‌های جناحی و مصلحت‌های زودگذر.

۲. پیوند ناگسستنی دین و سیاست
غدیر اثبات می‌کند که در اسلام، دیانت از سیاست جدا نیست. پیامبر اکرم (ص) در مقام رهبر امت اسلامی، جانشین و ولیّ پس از خود را معرفی کرد. این اقدام، «ولایت» را به عنوان عنصر پیونددهنده دین و جامعه به رسمیت شناخت. تجربه‌ی تاریخی اسلام نشان داد هرگاه سیاست از محور ولایت الهی جدا شد، نه عدالتی باقی ماند و نه هدایتی. راهبرد غدیر در این زمینه، پایه‌ریزی یک حکمرانی دینی است که در آن، قوانین و سیاست‌های اقتصادی، فرهنگی و خارجی، همگی در چارچوب ارزش‌های الهی و با هدف سعادت دنیوی و اخروی جامعه تنظیم می‌شوند.

۳. ولایت، محور وحدت پایدار
اتحاد شکوهمند عصر نبوی، محصول تبعیت از رهبری الهی بود. غدیر تلاشی برای تداوم همین وحدت حول یک محور مقدس بود. اما تفرقه‌افکنی و دنیاطلبی، امت را از این مسیر خارج کرد تا آنجا که نوه رسول خدا، مظلومانه در کربلا به شهادت رسید. امروز نیز تنها راه حفظ عزت و یکپارچگی امت اسلامی، پشتیبانی آگاهانه از ولیّ زمان است. این راهبرد به معنای آن است که در برابر بحران‌ها و فشارهای خارجی، وحدت کلمه حول محور رهبری، کارآمدترین سلاح برای حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور است.

ولایت فقیه؛ استمرار مسیر غدیر

امام خمینی (ره) با احیای نظریه غدیر در قالب «ولایت فقیه»، این مسیر را تداوم بخشید و در وصیت‌نامه تاریخ‌ساز خود فرمود: «پشتیبان ولایت فقیه باشید تا به مملکت شما آسیبی نرسد».

این وصیت، صرفاً یک توصیه اخلاقی نبود، بلکه یک راهبرد عملی برای مواجهه با دنیای مدرن است. در عصر جنگ‌های ترکیبی، جایی که دشمن با ابزارهای رسانه‌ای، اقتصادی و فرهنگی به دنبال فروپاشی هویت و انسجام ملی است، ولایت فقیه به مثابه یک لنگرگاه ثبات عمل می‌کند. این نهاد با تشخیص به موقع فتنه‌ها، ایجاد هم‌افزایی میان قوا و تزریق امید و مقاومت به بدنه جامعه، مانع از تحقق اهداف پیچیده دشمن می‌شود. این همان حقیقتی است که در تحلیل‌های راهبردی دشمنان نیز به آن اذعان می‌شود؛ اینکه تا زمانی که ولایت فقیه به عنوان محور وحدت و قدرت پابرجاست، نقشه‌های پیچیده برای تضعیف و براندازی جمهوری اسلامی ناکام خواهد ماند.

غدیر؛ نقشه راه فردا، نه خاطره دیروز

بنابراین، غدیر یک رویداد محبوس در تاریخ نیست، بلکه یک استراتژی پویا برای آینده است. این واقعه به ما هشدار می‌دهد که اسلام بدون رهبری الهی و شایسته، از محتوای عدالت‌خواه و هدایتگر خود تهی شده و به ظاهری بی‌اثر فروکاسته می‌شود. غدیر نقشه راهی است که اهمیت وحدت حول محور ولایت و پیوند دین و سیاست را برای ساختن یک جامعه الهی، امروز و تا همیشه، یادآوری می‌کند.

پایان پیام/