جام چشمه اِراز نصب شد

در این روزهای هول و هراس از ویروس کرونا، بیان اخبار خوب از جنس هنر و فرهنگ اندکی روح و شاید جسم هراسان ما را جلا می‌دهد.
 به گزارش پایگاه خبری زرک، بالاخره پس از سه سال پیگیری یکی دیگر از ایده‌های فرهنگی که نمادی متناسب با چشمه اراز Eraz بود، به ثمر نشست. این چشمه از آبخوان کارستی سفیدکوه سرچشمه می‌گیرد و در میان مردم شهر خرم‌آباد از اهمیت و ارزش نوستالژیکی بالایی برخوردار است. عامه‌ی مردم خرم‌آباد را در گذشته اعتقاد بر آن بود که آب این چشمه در دفع بیماری «اِراز= غم‌باد» (تیروئید) مؤثر است. اگرچه موضوع بالا بودن مقدار یُد موجود در آب این چشمه، از نظر علم پزشکی به اثبات نرسیده اما کارکرد شفابخش آن در رفع مشکل تیروئید به صورت یک باور قدیمی همچنان در ذهن ساکنان قدیم شهر جریان دارد.
نمادی که بر روی این چشمه‌ی خاطره‌انگیز قرار گرفته، یک آبریز مفرغی مکشوفه از کاوش‌های باستان‌شناسی محوطه‌ی «پاتخت سنگ‌تراشان»، معبدی سه‌هزار ساله در ۵۰ کیلومتری جنوب شرق خرم‌آباد است که توسط دوست دانشمندم دکتر مهرداد ملک‌زاده و بنده (عطا حسن‌پور) طی شش سال حفاری شد. این جام مفرغی به ابعاد دوازده برابر بزرگتر، کپی‌برداری شده و هم اکنون نمونه‌ی اصلی آن در موزه‌ی قلعه فلک‌الافلاک نگه‌داری می‌شود.
این تکوک (ریتون) یا جام مفرغی از جمله اشیا نفیس و بی‌مانند در ایران باستان به شمار می‌رود که با الهام از عناصر رازآمیز شفابخشی، تطهیر و پاکی، برکت‌بخشی و آمیختگی با اساطیر کهن ایران زمین ساخته و به نیایشگاهی مقدس در زمان خود فدیه و نثار شده است. سینه‌ی این ظرف لوله‌دار با دقت بسیار به شکل پیرمردی با صورتی گرد، چشمانی برآمده از جنس عقیق قهوه‌ای رنگ، ابروان و گونه‌های برجسته به روش چکش‌کاری و قلم‌زنی، با ده میخ پرچ کروی شکل به بدنه‌ی ظرف متصل است. میخ‌های پرچ شبیه به گردن‌بند یا دانه‌های تسبیح در کنار هم قرار گرفته‌اند. یکی دیگر از روش‌های دفع بیماری اراز، یا رهایی از غم و غصه، آویختن تسبیحی به نام اراز در گردن افراد مبتلا بود که هنوز هم این سنت در برخی مناطق غرب کشور رواج دارد.
این نماد فرهنگی ـ تاریخی با همت محمد شریفی‌مقدم شهردار خرم‌آباد، پیگیری علی محمدخانی معاونت خدمات شهری و به دست هنرمند پیکرتراش، محمد نجم سهیلی ایجاد و در ۱۹ اسفندماه ۱۳۹۸ بر روی چشمه اراز نصب شد.
عطا حسن‌پور/ باستان‌شناس