جهان پساکرونا

پایگاه خبری زرک ـ دکتر محسن‌رضا منظمی*

نزدیک به سه ماه روابط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تحت تاثیر شیوع کرونا به پایین‌ترین نقطه خود رسید و حالا عجولانه در تلاشیم که دوباره به شرایط پیش از کرونا باز گردیم: نابودی گونه‌های جانوران (اکنون دو سوم گونه‌ها دیگر یافت نمی‌شوند)، نابودی روز افزون جنگل‌ها، آلودگی محیط زیست، گرمایش زمین و بی‌عدالتی اجتماعی روز افزون بیش از پیش در برابر دیدگان مردم قرار گرفت. در این میان اگر به اهمیت آلودگی ریه‌های ما به گازهای آلوده برآمده از سوخت‌های فسیلی توجه عمیق بشود، خطر آن کمتر از ویروس‌های کشنده نیست.

باید به اندیشه فرو رفت! بسیاری از زبدگان اقتصاد در اندیشه‌اند که چگونه می‌توان به اقتصاد پیش از کرونا بازگشت. ولی باید به این مقوله این چنین نگاه کرد که همین اقتصاد خود همه شرایط شیوع جهانی را نه تنها تسهیل کرد بلکه مسبب آن بود، چرا که، اگر جنگل‌های اولیه کاهش یابند و تنوع زیستی روز به روز کمتر شود، همه گیری‌ها در واقع می‌توانند خیلی راحت‌تر گسترش یابند و در یک اقتصاد جهانی، عفونت با سرعت بیشتری از یک کشور یا قاره به کشور و قاره دیگر گسترش می‌یابد. تأثیر این عوامل نه تنها بر سلامتی عمومی جهان تاثیر مستقیم دارد، بلکه آنها همچنین دارای ماهیت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی هستند. دولت‌های آمریکای جنوبی و جاهای دیگر جنگل زدایی را برای تولید «سویا» دستکاری شده ژنتیکی که برای رشد و نگهداری آنها از مقادیر زیادی سموم شیمیایی دفع آفات استفاده می شود تبلیغ می‌کنند. سپس این سویا همراه با سموم دفع آفات ذخیره شده در خود به اروپا و نقاط دیگر فرستاده و در آنجا تبدیل به تغذیه حیواناتی می‌شوند که در مزارع تولید انبوه دام و لبنیات شکنجه می‌شوند، در کشتارگاه‌های وحشتناک کشته می‌شوند و سرانجام روی سفره‌های ما قرار می‌گیرند.

منابع مالی قدرتمندی که در مقابل تندرستی بشریت قرار دارد اقتصاد درنده ایست که ماجرای کرونا بیش از گذشته از چهره آن پرده برداشت. این اقتصاد درنده كه اگر بخواهیم همراه آن به پرتگاه سقوط نکنیم باید دگرگون شود. اقتصادی که هر سال با افتخار از تولید ناخالص داخلی خبر می‌دهد، اما از ذکر دقیق آنچه که در مقیاس وسیع از بین می‌برد خودداری می‌کند. اقتصادی که با افتخاری کم نظیر دارای ماهواره‌هایی در فضا برای یافتن آب یا زندگی در سیارات دیگر روانه می‌کند، اما قادر به حفظ و ترویج زندگی در سیاره زمین نیست. این رشد اقتصادی مبتنی بر تخریب زندگی است، ساختاری از پایه خطرناک که خود مولد بلایایی مانند کروناست.

ویروس کرونا نشان داد که هم نسل‌های فعلی و هم نسل‌های آینده را محیطی محاصره کرده که ناشی از عملکرد اقتصاد حاکم است. این اقتصاد باید زیر سؤال برود.

باید ویژگی‌های کشنده این اقتصاد را شناسایی کنیم و جلوی رشد سرطانی آن را بگیریم. شاید این یک هدف بلندپروازانه جلوه کند، اما گزینه‌های دیگر چیست؟ فقط چشمان را ببندیم؟ آیا گرم شدن کره زمین تهدید بزرگی برای نسل‌های آینده نیست؟ ادامه روند موجود و پیشین که محیط آسیب دیده را بوجود آورده و آبستن همه گیری های دیگری است را نادیده بگیریم؟ جهانی که در داستان های ژول ورن در رمان «پاریس در قرن بیستم» و جورج اورول در کتاب "۱۹۸۴" توصیف کردند آن نبود که اکنون و در قرن ۲۱ شاهد آن هستیم.

تا این سیستم اقتصادی دگرگون نشود از آلودگی‌هایی که «کووید ۱۹» از جمله آنهاست نمی‌توان جلوگیری کرد. باید انسان و طبیعت را از شر سیستم اقتصاد آلوده به تولید انبوه، مصرف و سود رها کرد. حتی اگر «کووید ۱۹» هم نبود باید می‌دانستیم که حدود ۹ میلیون نفر در سراسر جهان به دلیل آلودگی هوا به طور زودرس در اثر بیماری‌های ریوی می‌میرند. این آن شرایط عادی نیست که می‌گویند با خاتمه «کووید » می‌خواهیم بدان بازگردیم. هدف باید تغییر این سیستم اقتصادی باشد.

*مدرس دانشگاه