قدم‌خير قلاوند؛ شيرزنی از لرستان

پایگاه خبری زرک ـ قدم‌خیر نام شیرزنی از طایفه قلاوند یکی از شاخه‌های مهم ایل دریکوند در منطقه‌ی بالاگریوه‌ی استان لرستان است (در بخش الوار گرمسیری ساکن در جنوب و جنوب غربی لرستان)‌.

یکی از مردان این ایل به نام «‌بزرگ‌» كه در عصر قاجار زندگی می‌کرد، فرزندي به نام‌ «قَنی» (قندی) داشت. اين پسر پس از بلوغ فردی لایق و شجاع گردید و به دلیل کرم و بخشش و مهمان‌نوازی، بين لرها مشهور شد.

قنی، فرزندان زیادی داشت كه از میان پسران وی باباخان و عباس‌‌خان و از بین دخترانش قدم‌خیر و گوطلا به دلیل دلاوری و شجاعت و شرکت در جنگ‌ها، از سایرین مشهورتر بودند.

قدم‌خیر دختری دلاور، زیبا و رشید بود که در جنگ‌های قبیله‌ای پشتیبان مردان قبیله‌ی خویش بود و گه‌گاه که ایشان گرفتار دشمن مي‌شدند، این قدم‌خیر بود که بدون ترس از آتش تفنگ و گلوله‌ی دشمن به سنگرنشینان قبیله‌ی خود‌، خوراک و مهمات می‌رسانید و گاهی رفتار شجاعانه‌ی او موجب می‌شد که ویژگی‌های زن بودن را فراموش کند.

در آغاز دوره‌ی پهلوی زمانی که تازه نیروهای نظامی و لشکر غرب ارتش وارد لرستان شده بودند‌، میان آن‌ها و برادران قدم‌خیر مبارزات و جنگ‌های خونین در گرفت. لرها مانع ورود قوای نظامی به قلمرو خود شدند و با وجود رشادت‌های قدم‌خیر و افراد ایلش‌، سرانجام با کشته‌ شدن عباس‌خان‌، ایشان تسلیم نیروهای دولتی شدند (این وقایع در حدود سال‌های ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۰ هجری خورشیدی اتفاق افتاد)

قدم‌خیر یک بار با پسرعموی پدرش ازدواج کرد که حاصل‌ آن پسری بود به نام «محمدخان» که تا چندی پیش در قید حیات بود و قدم‌خیر در اثر اندوه ناشی از درگذشت برادرانش (عباس‌خان و باباخان) چندی بعد، در اواخر دوران حکومت رضاخان درگذشت. 

مقبره‌ی اين شيرزن لرتبار كه مردم اين خطه از دلاوری‌هايش روايت‌ها نقل می‌كردند در نزدیکی شهر دزفول قرار دارد.

در رسای رشادت‌های وی ترانه‌های حماسی زیادی در لرستان سروده شد که هنوز بر لب مردم این دیار جاری است بی ‌آن که اکثراً بدانند بر قدم‌خیر و نزديكانش چه‌ها گذشت...

معمرین لرستانی سازنده‌ی آهنگ معروف قدم‌خیر را فردی به نام «‌مِراوَک‌» (مُرادبیگ) می‌دانند که در حقیقت وی خالق اساطیری قدم‌خیر است. 

جان سیسیل ادموندز که سال‌های ۱۹۱۵ تا ۱۹۱۷ میلادی مطابق با ۱۲۹۴ تا ۱۲۹۶ خورشیدی مأمور سیاسی انگلستان در ایران بوده‌، در سفرنامه‌ی خود به هنگام عبور از لرستان اشاره‌ای دارد به داستان قدم‌خیر و ترانه و اشعار ساخته شده در رسای او که در آن به اسم مراوک نیز به صراحت اشاره شده است.

این کتاب به وسیله‌ی پروفسور «سکندر امان‌الهی‌بهاروند» و همسرش خانم «لیلی بختیار» به فارسی نیز ترجمه شده است.

در مسافرت سال ۱۹۱۷ میلادی آقای "ای.بی. سان" به میان طوایف دریکوند نیز بیت‌هایی از اشعار قدم‌خیر آمده است.

قدم‌خیر در کنار علی میردریکوند (گونگادین) از مفاخر و نام‌آوران اساطیری این ایل و لرستان بوده‌اند که نسل امروز با سرگذشت شگفت‌انگيز زندگي آن‌ها تقريباً بیگانه‌اند ...

رضا جايدری/ شماره ٣۵٩ روزنامه "سرمایه"  ٧ دی ١٣٨۵