تقلب برای امرار معاش / وامی به نام ازدواج، به کام طلاق

گزارشگر: محبوبه اشرفی پیمان*

در آشفته بازار طلا و سکه و فارغ از گرانی مسکن و تورم بالای ۴۰ درصد در اوضاع نابسامان اشتغال عده‌ای سر و دست می‌شکنند برای وام ۵۰ میلیونی ازدواج!

به گزارش زرك؛ اول ذی‌الحجه، مصادف با سالروز ازدواج زندگی ساده و پربار حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) است که در تقویم ملی ما به نام روز ازدواج ثبت شده است، ازدواج امر مقدسی است این سرآغاز سخن ما به مناسبت چنین روزی است که در احادیث مختلف پیامبر گرامی اسلام(ص) بارها از ازدواج به عنوان کامل کننده دین انسان یاد کرده و می‌فرماید: کسی که ازدواج کند، نصف دینش را حفظ کرده است. این حدیث گهربار اهمیت بسیار والای ازدواج را نمایان کرده و بر انجام این امر مبارک توسط مسلمانان تاکید می‌کند.

از تجردگرایی تا ازدواج سفید

با تمام این تفاسیر در چند سال گذشته شاهد کاهش شدید ازدواج و رشد صعودی طلاق در کشور بودیم؛ از تجردگرایی تا ازدواج سفید زیر سایه وامی که تلاش می‌کند از جوانان ایرانی در اوضاع نابسامان اقتصادی حمایت کند.

طبق آخرین سرشماری در کشور، تعداد افرادی که از سن متعارف ازدواج عبور کرده‌اند، اما هنوز به سن تجرد قطعی نرسیدند یک میلیون و ۸۱۰ هزار نفر است؛ در این بین به افرادی که از سن تجرد قطعی عبور کرده باشند، مجردان قطعی می‌گویند و تعداد آنها در کل کشور ۲۲۰هزار نفر می رسد. ۱۱ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر مجرد در کشور ازدواج نکرده و در مجموع جمعیت مجردان ایران به رقم ۱۳ میلیون و ۸۳۰ هزار نفر می‌رسد!

این آمار همگی بیانگر این موضوع است که شرایط اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی و… در کشور برای ازدواج جوان ایرانی چندان مناسب نبوده و مسیری پر پیچ و خم و مملو از مشکلات و سختی است در این میان بهارستان‌نشینان هر ساله تلاش بسیاری می‌کنند تا این مسیر برای جوانان هموار شود البته اگر شرایط اقتصادی این مجال را بدهد. یکی از اقدامات نمایندگان مجلس افزایش وام ازدواج متناسب با تورم حاکم بر جامعه است که هر ساله با حاشیه‌های بسیاری همراه بود از مخالفت دولت تا موافقت مجلس با افزایش وام ازدواج در یکسال گذشته سخن بسیار است.

فرصت یا تهدید بودن وام ازدواج

مجلس در چند سال اخیر در حوزه افزایش وام ازدواج تلاش‌های بی‌نظیر داشته است، به گونه‌ای که مبلغ وام ازدواج در چند سال گذشته از ۱۰ میلیون تومان به ۵۰ میلیون تومان افزایش یافت. این افزایش قیمت وام علاوه بر مزایایی که داشته معایبی هم به همراه داشته است تا جایی که زمزمه شرط سنی برای پرداخت وام از طرف دولت مطرح شد.

افزایش وام ازدواج از طرف نمایندگان با هدف تشویق جوانان به ازدواج و فرزند آوری هر سال مطرح شده و اجرایی می‌شود اما باید این سوال را پرسید جوانان چرا تمایلی به ازدواج ندارند؟ و یا افزایش وام ازدواج در چند سال اخیر عاملی بر افزایش ازدواج در سنین معقولانه برای تشکیل خانواده شده و در پی آن چرا زوجین که ازدواج کرده تمایلی به فرزندآوری نداشته و گاهی به اصرار اطرافیان به یک فرزند قناعت می‌کند؟

افزایش وام ازدواج

وام ازدواج شاید یکی از دورترین مسائل به ذهنی است که قابلیت تبدیل شدن به اولین چالش و اختلافات بین دولت و مجلس یازدهم را داشت. اما با افزایش مبلغ وام ازدواج حالا دولت مردان این نگرانی را دارند که برخی از خانواده‌ها برای دست یافتن به این وام، فرزندان خود را مجبور به ازدواج اجباری کنند. اتفاقی که از قبل در کشور وجود داشته و این شرط سنی دریافت وام منجر به رشد ازدواج‌های ناخواسته در کشور خواهد شود.

از طرفی افزایش چشمگیر وام ازدواج‌ می‌تواند سن ازدواج در کشور را هم کاهش دهد. حالا وام ازدواج باعث یک اختلاف ناخواسته بین دولت و مجلس شده است، تورم حاکم در جامعه و گرانی موجود می‌تواند بر شعله ور شدن این اختلاف بیشتر از قبل دامن بزند؛ زمزمه‌های افزایش وام ۵۰ میلیونی ازدواج در سال گذشته چندان خوشایند به مذاق دولت نبوده و اولین مخالفت از طرف رئیس کل بانک مرکزی در حاشیه نشست کمیسیون اقتصادی مجلس دهم در تاریخ ۲۹ دی ماه ۹۸ در مورد افزایش وام ۵۰ میلیونی ازدواج رسما در جمع خبرنگاران اعلام و تاکید کردند: درباره منابع مالی مورد نیاز برای افزایش وام ازدواج در سال آتی از نمایندگانی که رقم جدید را تصویب کردند بپرسید، در این میان همه ماجرا به کمبود منابع مادی و خالی بودن خزانه دولتی ختم نشده؛ زمزمه‌های کودک همسری مسئله دیگری بود که بسیاری از موافقان و مخالفان وام ۵۰ میلیون تومانی ازدواج را در صدر اخبار روز قرار داد؛ وام ازدواج ۵۰ میلیون تومانی دلیل بر افزایش رشد کودک همسری و افزایش زنان بیوه زیر ۱۴ سال شده که این موضوع در ابتدای اخبار دی ماه قرار گرفت؛ اما تمام این اختلاف‌ها در سال گذشته تمام نشد.

قصه شرط سنی وام ازدواج از کجا نشات گرفت؟

همه حدس و گمان‌ها وام ۵۰ میلیون تومانی ازدواج از نامه دکتر سلطانی فر وزیر ورزش و جوانان به رئیس جمهور مبنی بر پرداخت وام ازدواج ۵۰ میلیونی دوباره از سرگرفته شد، چندی پیش دکتر سلطانی فر وزیر ورزش و جوانان با پیگیری معاونت امور جوانان و دفتر برنامه ریزی و توسعه اجتماعی جوانان نامه‌ای برای رئیس جمهور ارسال کرد مبنی بر این که؛ افزایش وام ازدواج طی چند سال گذشته کمک شایانی به ازدواج این قشر نکرده و حتی شاهد ازدیاد مواردی از قبیل خرید و فروش وام، ازدواج اجباری، طلاق و ازدواج مجدد با هدف اخذ تسهیلات مذکور و…در کشور هستیم؛ دلایلی سال گذشته عنوان شد ولی اینبار از زبان آقای وزیر!

ضوابط و قوانین مرتبط با اعمال محدودیت سنی ۱۸ تا ۴۰ سال و اعطای این تسهیلات صرفاً برای ازدواج نخست به عنوان مصوبه دولت بررسی و به بانک مرکزی ابلاغ گردد

در این نامه وزیر ورزش و جوانان آورده است: به استناد گزارشات دریافتی از بانک مرکزی، بررسی‌های میدانی و نیز رصد اخبار رسانه‌ها مبنی بر تحلیل آماری وام‌های پرداختی، تعداد متقاضیان دریافت وام ازدواج با میانگین سنی بالای ۶۰ سال و زیر ۱۵ سال که خارج از عرف سن مناسب فرزند آوری هستند رو به افزایش است که با عنایت به هدف دولت از این امر در راستای تسهیل ازدواج بهنگام جوانان، خواهشمند است دستور فرمایید ضوابط و قوانین مرتبط با اعمال محدودیت سنی ۱۸ تا ۴۰ سال و اعطای این تسهیلات صرفاً برای ازدواج نخست به عنوان مصوبه دولت بررسی و به بانک مرکزی ابلاغ گردد.

در جواب این نامه دکتر روحانی رییس جمهور کشورمان به دکتر جهانگیری معاون اول رئیس جمهور و دکتر نوبخت رییس سازمان برنامه و بودجه کشور دستور داد: فوری آیین‌نامه و یا در صورت لزوم قانون اصلاح شود یا در جلسه شورای هماهنگی اقتصادی مطرح شود که سن افراد متقاضی وام ازدواج صرفاً ۱۸ تا ۴۰ سال باشد.

ازدواج صرفا برای فرزند آوری است؟!

در پی این نامه نگاری‌ها محمدمهدی تندگویان معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان در خصوص افزایش وام ازدواج در طی گزارشی تاکید کرد: افزایش مبلغ وام، متاسفانه خرید و فروش وام‌های ازدواج، طلاق‌ها و ازدواج‌های صوری نیز افزایش یافته و این امر ۳۰ هزار میلیارد تومان از اعتبارات سال ۹۸ و ۵۰ هزار میلیارد تومان از اعتبارات سال ۹۹ را می‌تواند تضییع کند، شمار قابل توجهی از درخواست کنندگان وام ازدواج نیز زنان ۴۵ تا ۵۰ ساله هستند که در سن فرزندآوری قرار ندارند و در نتیجه، ازدواج آنان در نرخ رشد جمعیت اثرگذار نخواهد بود.

زندگی مردم را بازیچه‌ گزارش‌های مجعول و غیر کارشناسی نکنید

ماجرای ازدواج جوانان و دریافت وام ازدواج با شرط و شروط سنی با عکس العمل متفاوت نمایندگان مجلس یازدهم روبرو شد به طوری سید امیرحسین قاضی زاده نائب رئیس مجلس شورای اسلامی در صفحه شخصی خود در توییتر در واکنش به دستور رییس‌جمهور در رابطه با اصلاح شرط سنی وام ازدواج نوشت: «اقدام رئیس جمهور در اِعمال تبعیض سنی در پرداخت وام ازدواج خلاف بند الف تبصره ۱۶ قانون بودجه و اصل ۳ و ۱۹ قانون اساسی است و ‏مجلس اجازه نخواهد داد زندگی مردم بازیچه‌ گزارش‌های مجعول و غیر کارشناسی که ریشه تصمیم‌گیری رئیس جمهور شده است بشود.»

در پی آن احمد امیرآبادی فراهانی دیگر عضو هیات رییسه مجلس در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت: «دستور آقای روحانی درخصوص محدودیت در پرداخت تسهیلات ازدواج خلاف قانون و طرح آن در شوراهای دیگر تضعیف نهاد قانون‌گذاری و دور زدن مجلس است.‏آقای رئیس جمهور به جای پرداختن به حاشیه!! مشکل مسکن،جهیزیه جوانان را حل و افزایش قیمت اجناس با سرعت نور را بگیرند.»

شایعه محرومیت در سنین خاص صحت نداشته و امر پرداخت وام‌ها درحال انجام است

محمد مهدی تندگویان برای پایان دادن به تمام حرف و حدیث‌های وام ازدواج و شرط سنی درباره دستور رییس جمهور در صفحه شخصی خود در توییتر نوشت:«در مورد وام ازدواج و دستور ریاست محترم جمهور برای شرایط سنی دریافت کنندگان به تفصیل و کارشناسی با مدارک و آمار توضیح خواهیم داد و حتما دستورالعمل مشخصی با رعایت حقوق تمامی سنین مزدوجین در این خصوص اعلام می‌گردد. شایعه محرومیت در سنین خاص صحت نداشته و امر پرداخت وام‌ها در حال انجام است، شایعه محرومیت در سنین خاص صحت نداشته و امر پرداخت وام‌ها درحال انجام است.

با تمام این تفاسیر هنوز وام۵۰ میلیون تومانی ازدواج با حاشیه‌هایی همچون شرط سنی و محرومیت از دریافت وام ازدواج همراه بوده و امروزه با ازدواج های نامتعارفی بعضا در سن زیر ۱۵ سال گاهی بالای ۶۰ سال مواجه هستیم.

آگهی‌های نامتعارف از جنس ازدواج

آنچه امروزه در شبکه‌های اجتماعی می‌بینیم و قابل تامل است آگهی‌های خرید و فروش وام ازدواج با شناسنامه سفید و حتی انجام مراحل طلاق‌ها و ازدواج‌های صوری است که هر یک در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌چرخد؛ توسط گروههایی حمایت می‌شوند و تخلفاتی که در این زمینه  شکل گرفته، نیاز به تدوین دستورالعملی برای جلوگیری از این  تخلفات احساس می‌شود. از طرفی در یک حساب سرانگشتی در سال‌های ۹۷،۹۶و ۹۸ هر سال با کاهش آمار ازدواج در کشور روبرو بودیم که نشان می‌دهد به هدف واقعی در مساله وام ازدواج نرسیده‌ایم و حتی زوج های را می‌بینیم که تمایلی به فرزندآوری ندارند و گاهی یکی از شروط ضمن عقد زندگی بدون فرزند را عنوان می‌کنند.

نیمه پر لیوان را ببینیم

وام ۵۰ میلیونی ازدواج با تورم بالای ۴۰ درصد در جامعه‌ای تحریم شده در کشوری شرایط اقتصادی مناسبی ندارد مبلغ بسیار ناچیزی است در این بین اگر افراد مجرد صرفا در سن زیر ۱۸ سال و گاهی بالای ۴۰ سال تصمیم به ازدواج می‌گیرند با هدف دریافت وام، ازدواج می کنند تعداد کمی از آمار ازدواج را به خود اختصاص می‌دهند تخلفاتی که با چنین نیتی صورت می‌گیرد بسیار کم است بر همین اساس نمی‌توان گفت تمام ازدواج‌ها در سنین نامتعارف با هدف دور زدن قانون است.

مهدی اسماعیلی عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در راستای تاخیر ازدواج جوانان به خانه ملت می‌گوید: مهیا ساختن زیرساخت‌های ازدواج از جمله اشتغال، مسکن و کمک هزینه ازدواج از جمله مواردی است که باید در حوزه ازدواج مورد توجه قرار بگیرد، امروزه بیشتر جوانان تحصیلکرده در مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و حتی دکترا بیکار هستند و این سرمایه اجتماعی ثروتی عظیم برای هر کشوری محسوب می‌شود بی توجهی به این گروه مشکلاتی نظیر کاهش ازدواج،افزایش طلاق، مهاجرت و حتی رشد اعتیاد و معضلات اجتماعی دیگر به دنبال خواهد داشت.

همه گزینه‌ها وام ازدواج نیست

نماینده مردم میانه در مجلس یازدهم ادامه داد: طبق اصل ۳۱ قانون اساسی تامین مسکن بر عهده دولت است متولیان امر باید به این نکته توجه کنند که باید مسکن ارزان قیمت را در اختیار زوجین  قرار داده تا یک دلگرمی برای جوان ایرانی باشد؛ متاسفانه رشد نجومی قیمت مسکن حتی اجاره نشینی و منزل استجاری برای جوانان به یک امر غیرممکن تبدیل کرده است؛ اینکه مشکلات ازدواج جوانان را تنها در وام ازدواج ببینیم غیر منطقی است.

تمام نهادها و سازمان‌ها می‌توانند نقش موثری در کاهش مشکلات مربوط به ازدواج جوانان داشته باشد؛ اسماعیلی در این راستا تصریح می‌کند: فرهنگ‌سازی در حوزه ازدواج از طریق وزارت علوم، وزارت ورزش و جوانان، وزارت آموزش و پرورش، وزارت مسکن، راه و شهرسازی و حتی وزارت کار و رفاه اجتماعی و... راهکار موثری در جهت کاهش ازدواج جوانان است؛ همه نهادها و سازمان‌های نامبرده شده نقش پررنگی در کاهش مشکلات و موانعی که منجر به تاخیر ازدواج جوانان شده دارند از فرهنگ‌سازی تا تامین مسکن هریک بحثی جدا را می‌طلبد.

شرط سنی راهکار درست دریافت وام ازدواج نیست

اسماعیلی در ادامه به خبرنگار خانه ملت می‌گوید: تاکنون اقدامات موثری در راستای ازدواج جوانان صورت گرفته شده است تمام لایحه و طرح‌های که به نفع ازدواج جوانان به صحن مجلس رسیده به دور از هر گونه حزب گرایی مورد حمایت نمایندگان بود، یکی از اقدامات مثبت مجلس دهم و دوره های قبل افزایش وام ازدواج بوده که با حاشیه‌هایی هم همراه بوده است، ملاک قرار دادن سن ازدواج برای پرداخت وام هرچند با دلایل محکم عنوان شود قابل قبول نیست.
تاخیر ازدواج در کشور در شرایط اقتصادی کنونی مسئله نگران کننده و جای تامل است که نباید به این مسئله با دیدی منفی نگاه کنیم

نماینده مردم در مجلس دهم ادامه داد:  تاخیر ازدواج در کشور در شرایط اقتصادی کنونی مسئله نگران کننده و جای تامل است که نباید به این مسئله با دیدی منفی نگاه کنیم و با تعیین سن مانع از پرداخت هرگونه وام به این افراد باشیم و یا با دلایلی دیگر همچون ازدواج صوری و ازدواج در زیر سن  قانونی مانع دیگر برای ازدواج ایجاد کنیم؛ تعداد چنین ازدواج‌هایی که فقط با نیت دریافت وام صورت می‌گیرد بسیار کم هستند بر همین اساس شرط سنی راهکار و گزینه مناسبی در جهت منع تخلفات دریافتی وام ازدواج نیست باید به دنبال راهکار دیگری برای حل این مشکل غیر از شرط سنی باشیم.

جامعه سالم نشان از خانواده‌های سالم می‌دهد

در ادامه سیدصادق طباطبایی‌نژاد نماینده مردم اردستان در مجلس شورای اسلامی در مورد ازدواج درست در جامعه می‌گوید: توجه به موضوع ازدواج یکی از مباحث اصلی هر جامعه‌ای است، جامعه سالم نشان از خانواده‌های سالم می‌دهد و خانواده سالم می‌تواند تحول را در یک جامعه ایجاد کند، ازدواج درست و شرعی سالهاست مورد هجمه دشمنان فرهنگی کشور ما قرار گرفته و این موضوع را در چند سال اخیر در دستور خود قرار داده‌اند؛ حتی برنامه‌هایی از قبیل ازدواج سفید، تنها زیستی جوانان را جزو اهداف خود قرار داده تا از این طریق عامل سستی بنیان خانواده‌های ایرانی باشند که با گذشت زمان اگر به این موضوع توجه نشود بدون شک به یک تهدید ملی و فراملی تبدیل خواهد شد.

نماینده مردم در مجلس یازدهم می‌افزاید: متاسفانه در جامعه کنونی به دلیل شرایط نابسامان اقتصادی و معیشتی و نبود برنامه درست برای جمعیت دهه شصت شاهد مشکلاتی عدیده‌ای در این زمینه بودیم که منجر به کاهش ازدواج و افزایش طلاق در کشور شد، در چنین شرایطی تبلیغات و فرهنگ‌سازی از طریق رسانه‌ها به کندی انجام شده و گاهی هم بسیار ضعیف بوده که امروز خبرهای ناخوشایندی افزایش طلاق در کشور نظارگر هستیم.

تنها زیستی

وی در ادامه تاکید کرد: انفجار جمعیت در دهه شصت فرصت طلایی برای کشور محسوب می‌شد که با بی‌برنامگی تبدیل به یک تهدید شد اگر مسئولان امر این افزایش جمعیت را با برنامه ریزی کنترل و مورد توجه قرار می‌دادند بدون شک متولدان دهه شصت با مشکلات نظیر تحصیل، اشتغال و ازدواج روبرو نبودند که امروز شاهد رشد طلاق و کاهش ازدواج در کشور باشیم، امروزه شعار فرزند کمتر زندگی بهتر نشات گرفته از شرایط نابسامان اقتصادی در کشور است و به شدت اوج گرفته و متاسفانه شاهد کاهش جمعیت در کشور هستیم.

طباطبایی نژاد یادآور شد: طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده که در مجلس ادوار قبل مورد بررسی قرار گرفت در زمینه‌های متفاوت از موضوع طلاق گرفته و مسائل مرتبط به آن تا ازدواج و مسکن زوجین در آن مطرح شده باید به مرحله اجرایی شدن برسد در این بین افزایش وام ازدواج هر ساله موضوع بحث برانگیز مجلس بوده که خوشبختانه اکثریت نمایندگان و مسئولان با آن موافق بوده‌اند امسال این افزایش وام ازدواج با حاشیه‌های از جمله شرط سنی همراه بود، که این موضوع با رویکرد تشویق جوانان به ازدواج در سنین طلایی زندگی آنها بوده و تشویقی برای فرزند آوری محسوب می‌شود.

وامی برای ادامه زندگی

کلام آخر؛ ازدواج در حال حاضر در صورت واقعی یا صوری بودن برای اکثر اقشار جامعه چندان امکانپذیر نیست. در شرایط فعلی علی رغم طرح‌های مکرری که سالیانه برای ازدواج در نظر گرفته می‌شود اما در حال حاضر تبدیل به یک موقعیت بسیار پیچیده اجتماعی شده است؛ در این بین استفاده از وامی حداقلی برای گذران زندگی و نه شروع آن حقیقت تلخی است که چندان دور از انتظار به نظر نمی‌رسد./

* خانه ملت