تحلیل پیامدهای پساکرونایی در جامعه امروزی ایران
تحلیل پیامدهای پساکرونایی در جامعه امروزی ایران
پایگاه خبری زرک ـ سرتیپ دوم پاسدار حسین عبدی*
با گسترش روز افزون فناوری‌های نوین و تجهیزات ارتباطی در زندگی امروزی، به نوعی بروز چالش‌ها و آسیب‌های جدیدی را با خود به همراه داشته و امنیت جامعه دستخوش تغییراتی شده و زمینه ساز ظهور و بروز تهدیدات جدید در مولفه‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، امنیتی و زیست محیطی بوده و جامعه را در سطوح مختلف امنیت درگیر خود می‌کند.
در بعضی مواقع، امکان دارد یک تهدید زمینه ساز تهدید دیگر شود و یا در مواردی اغتشاش، بحران و جنگ را رقم بزند. در عصر کنونی موضوعاتی چون جنگ نرم و فضای مجازی، تغییرات بیولوژیکی و زیستی، عملیات روانی و...، امنیت جامعه را همانند نمودار سینوسی لحظه به لحظه تغییر داده و بازیگران امنیت را درگیر خود نموده است. رهبر معظم انقلاب در سخنرانی نوروزی مورخه ۰۳/۰۱/۹۹ خطاب به ملت ایران در خصوص ویروس کرونا می‌فرمایند: این بیماری مصداق این آیه شریفه است «( ولنبلونکم بشیء من الخوف و الجوع و نقص من الاموال و الانفس والثمرات )» هم با خودش خوف می‌آورد و یک عده‌ای واقعا می‌ترسند، هم مشکل اقتصادی را به وجود می‌آورد، هم نقص اموال و انفس و ثمرات را همراه دارد.
شیوع ویروس کرونا به عنوان تهدید زیست محیطی که برابر بررسی‌های علمی اگر کل ویروس‌های منتشر کرونا را در جهان جمع کنیم، به اندازه وزن ۵ گرم نمی‌رسد،کل دنیا را درگیر خود نموده و کشورهای به اصلاح پیشرفته نیز از مهار آن ناتوان بوده و تا امروز تعداد زیادی را درجهان مبتلا و برخی را به کام مرگ کشانده و به پدیده‌ای مهم و حیاتی تبدیل شده است.در صورتی که طولانی شود،تاثیری ماندگار بر همه ارکان نظم آینده کشور خواهد داشت.
در صورتی که بخواهیم با یک موضوع و یا چالش جدید مقابله نموده و از شیوع و انتشار بیشتر آن جلوگیری کنیم، تحلیل زوایای مهم پدیده، امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است. در این تحلیل سعی شده است، پیامدهای پساکرونایی که تاثیر مستقیم در نظم جدید جامعه و تحولات اساسی را به خود معطوف نموده، مورد بررسی قرار گیرد.
پیامدهای پساکرونایی در جامعه امروزی ایران :
الف: پیامدهای اجتماعی ـ فرهنگی
افزایش ابتلا به بیماری روحی، روانی ( احساس غم، احساس انزوا، افسردگی، اضطراب، اختلال در خواب، استرس و ... )
افزایش آسیب‌های اجتماعی: اختلافات خانوادگی و منجر طلاق، افزایش خشونت‌های خانگی علیه زنان و کودکان، افزایش اعتیاد در میان افراد، فقر و بیکاری و فضای مجازی
ب: پیامدهای اقتصادی:
توقف صنعت گردشگری داخلی و خارجی و حذف یا کاهش معنی‌دار فعالیت‌های اقتصادی مرتبط.
افزایش نرخ ارز و کاهش حجم تجارت خارجی (افت صادرات و واردات ) و کاهش هرچه بیشتر درآمدهای ارزی.
رشد بیکاری و لطمه به فرایند تولید کشور در میان مدت به واسطه کاهش واردات کالاهای سرمایه ای.
بروز اختلال در تامین کالاهای مصرفی اساسی مانند برنج،گندم و... به دلیل کاهش واردات و افزایش قیمت‌ها
کاهش حمل ونقل درون وبرون شهری، خدمات رستوران‌ها، خدمات آموزشی، آرایشی و بهداشتی، فروشندگی لباس و وسایل غیر ضروری، سایر خدمات مانند سینما، تئاتر، خرده فروشی‌ها و...
کسری بودجه دولت و شهرداری‌ها (عدم تامین درآمدهای پیش‌بینی نشده از مسیر مالیات‌ها، فروش نفت، صادرات ، عوارض شهری و ...)
رشد فعالیت‌های فناوری اطلاعات به واسطه ارائه خدمات الکترونیکی رسمی و غیر رسمی
ج: پیامدهای سیاسی:
تاثیر بر رابطه سیاسی ملت و دولت و اعتماد فی ما بین .
به نمایش گذاشتن شکنندگی نظام های سیاسی و تاکید براهمیت مسئله امنیت و اقتدار.
فراهم کردن زمینه مساعد و مناسب برای حرکت به سوی جنگ های بیولوژیک و ترکیبی .
تضعیف اقتدار و توان نظام سیاسی و زیر سوال بردن مشروعیت و کارآمدی نظام از مسیر فضای مجازی و برنامه های ماهواره ای .
تسویه حساب‌های سیاسی و اختلاف نیروها و جریان‌های سیاسی کشور با استفاده از بحران کرونا.
مخدوش شدن سرمایه اجتماعی و اعتماد مردم به حاکمیت به دلیل جو روحی و روانی حاکم برمردم و مشکلات اقتصادی و معیشتی.
د: پیامدهای امنیتی ـ انتظامی:
با توجه به وجود رابطه تنگاتنك بین جامعه، اقتصاد، فرهنگ و سیاست، بديهي است پیامدهای نامطلوب اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کرونا، امنيت را نيز تحت تاثير قرار خواهد داد. از اين رو با فرض تداوم شرايط و ساختار و وضع موجود كشور، به اختصار به پیامدهای امنیتی انتظامی کرونا و سناریوهای محتمل اشاره می‌شود.
شایان ذکر است با تغيير شرايط موجود ، پیامدهای پسا کرونا ممکن است کاهش یا افزایش یابند که شامل:
كاهش حجم فعاليت هاي اقتصادي و ركود اقتصادي:
۱/۱.به دنبال کاهش اشتغال، بيكاري در جامعه افزيش مي‌يابد. احتمال افزایش سرقت و ساير جرايم مرتبط با شرايط اقتصادي(كلاهبرداري، رشوه، قتل، ربا، جعل، احتکار، تولید کالاهای تقلبی و...) وجود دارد و منجر به افزايش ناامني مالي، جاني و رواني دركشور شده و دستگاه‌های سیاسی و امنيتي را به چالش خواهد کشید.
۱/۲.رکود باعث می شود امکان پرداخت اقساط بنگاه‌ها و خانوارها به بانک‌ها سخت‌تر شود، لذا معوقات بانکی افزایش می‌یابد. افزایش معوقات بانکی احتمال ورشکستگی سیستم بانکی را بیشتر کرده و در نهایت ورشکستگی بانک‌ها احتمال درگیری مردم با سیستم بانکی را افزایش خواهد داد.
۱/۳. ورشكستگي فعالان اقتصادي، رشد بيكاري، افزايش تورم، افزايش قدرت شكنندگي سيستم بانكي همگي باعث مي‌شود روح و روان مردم تضعيف شده و در نتيجه پرخاشگري، درگيري و... ناشي از مسائل اقتصادي گسترش يابد. اين مسائل باعث افزايش خودكشي و وقوع درگيري‌هاي مختلف خانوادگي و اجتماعي مي‌شود.
شرايط كرونا باعث رشد فعاليت‌هاي اقتصادي مجازي مي‌شود: (خريد و فروش در فضای مجازي، ارايه خدمات مجازي و... باعث رشد جرايم مجازي خواهد شد. بيكاري و كاهش قدرت خريد مردم، افزايش جرايم اينترنتي و مجازي را تشديد خواهد كرد.
افزایش فشار اقتصادی: (تداوم شرايط كرونايي و افزایش فشار اقتصادي می‌تواند منجر به گسترش بيكاري، تورم شديد، كاهش قدرت خريد مردم، نارضایتی اقشارمختلف و اصناف و بنگاه‌های تجاری بزرگ و کوچک آسیب دیده، گرفتاري سيستم بانكي، كسري بودجه دولت، سقوط سهام و از بين رفتن دارايي‌هاي سرمايه گذاران افزايش جرايم مختلف و... شود. همه اين موارد مي‌تواند به مثابه آتش زير خاكستري تلقي شود كه كشور را آبستن اعتراضات و تجمعات قرار داده و امنيت آن را به مخاطره می‌اندازد.
موج سواری معاندین بر بستر نارضایتی‌های معیشتی و اقتصادی: (معاندین و اپوزیسیون با استفاده از شرایط به وجود آمده به تشویش اذهان عمومی در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های ماهواره‌ای پرداخته و سعی در شبهه افکنی و اعتماد زدایی از نظام نموده و تلاش خواهند کرد با افزایش شکاف میان مردم و حاکمیت، زمینه‌های بروز اعتراضات عمومی را فراهم کنند.)
در صورت تداوم بلند مدت شرایط کرونایی در کشور، احتمال تلاش مجدد زندانیان برای فرار از زندان یا ایجاد آشوب و بلوا در زندان‌ها وجود دارد و تداوم اعطای مرخصی به زندانیان و عدم پذیرش معتادان متجاهر همچنان افزایش جرایم و سرقت‌ها را به دنبال خواهد داشت.
راهکارهای پیشنهادی برای حفظ وضعیت موجود و رفع عقب ماندگی‌های احتمالی در دوران پساکرونا
برای رفع موانع موجود دردوران پساکرونا باید اقداماتی در درون و برون سازمان در حوزه‌های مختلف از جمله حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، سلامت و... انجام داد.
۱-اقدامات لازم برون سازمانی:
۱/۱.از تصميمات اقتصادي شتاب‌زده كرونايي اجتناب گردد.
۱/۲.براي مهار غول نقدينگي، برنامه‌ريزي و بازار سهام را به طور عقلايي و تدريجي به سمت واقعي كردن آن اصلاح شود.
۱/۳.مديريت ريسك سيستم بانكي را در اولويت قرار داده و سيستم‌هاي تشويقي و تنبيهي موثري در حمايت از كسب و كارها ايجاد شود.
۱/۴. بسترهاي فضاي مجازي را براي گسترش فعاليت‌هاي مجازي فراهم نمايند.
۱/۵. ضوابط و قوانين دوركاري موثري را براي كاركنان دولت و ابزار و تجهیزات آموزش از راه دور ویژه دانش آموزان و دانشجویان در اولویت کاری قرار دهند.
۱/۶. بسته‌هاي حمايتي متنوعي براي خانوارهاي آسيب ديده به طور مستمر فراهم گردد.
۱/۷. وضعيت اقتصادي و معيشتي قشر ضعيف و ندار جامعه را رصد نمايد( براي كنترل آشوب بسیار مهم است) و براي تامین كالاهاي اساسي و ضروري مورد نياز كشور برنامه ريزي نمايند.
۱/۸. نهادهاي مديريت بحران كشور، شوراي عالی امنيت ملي كشور و سازمان پدافند غير عامل بایستی آینده نگاری‌های لازم را در مورد کلیه ابعاد تاثیرپذیر از بیماری کرونا در کشور انجام و تدابير همه جانبه را برای پيشگيري، كنترل و کاهش خطرات احتمالي ناشي از تبعات پس از کرونا اتخاذ کنند.
۱/۹. قوانين و مقررات كشور را مجلس شورای اسلامی متناسب با شرايط كرونا بازبيني نمايد به گونه‌اي كه قوانين تشويق كننده و تسهيل كننده فعاليت‌هاي اقتصادي باشد.
۲-اقدامات لازم درون سازمانی:
۲/۱. با توجه به تبعات روانشناختی شیوع بیماری در سطح جامعه، با فعال کردن روانشناسان اجتماعی کلانتری‌ها و با استفاده از ظرفیت صدا و سیما، نسبت به آرام بخشی جامعه اقدام شود.
۲/۲.برای مقابله با اعتراضات اجتماعی و تجمعات احتمالی در شرایط بحران کرونا، سناریوهای لازم پیش بینی و اقدام شود.
۲/۳. با توجه به تهدیدهای پیش بینی شده در تمامی حوزه‌ها، برنامه‌های عملیاتی منعطف و متناسب با شرایط فعلی توسط پلیس‌های تخصصی طراحی و اجرا شود.
۲/۴. رصد هرگونه تحولات در فضای مجازی، اعم از تحولات رسانه‌ای یا مجرمانه، ظهور و بروز جرایم جدید سایبری در برنامه ریزی‌ها لحاظ و فرصت ارتکاب جرم از مجرمان اینترنتی سلب شود.
۲/۵. انجام اقدامات پیشدستانه عملیات روانی در فضای مجازی و حقیقی و تزریق روحیه امید به مردم و از فرصت به وجود آمده برای افزایش اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی استفاده شود.
۲/۶. به تصویر کشیدن نحوه برخورد و مواجهه پلیس با مردم در شرایط بحران کرونا در ایران و مقایسه آن با پلیس سایر کشورها (از طریق معاونت اجتماعی)
۲/۷. استمرار حضور همدلانه پلیس در مناطق محروم و حاشیه نشین و آسیب دیدگان از شرایط موجود و همراه سازی مسئولان استانی و شهرستانی در این حضور (استاندار، فرماندار، امام جمعه و ...) ،( گند زدایی مناطق آلوده، تداوم توزیع بسته‌های بهداشتی و کمک معیشتی با استفاده از ظرفیت خیرین و سازمان‌های مردم نهاد و دولتی و ... )
نتیجه گیری :
بدون شک شیوع این ویروس صرفا یک چالش بهداشتی و درمانی نبوده و به بی‌ثباتی و اخلال در همه ابعاد زندگی بشری را رقم زده و نوعی نظم جدیدی را در دنیا شکل داده و موجبات تغییر اساسی فرهنگ و سنن مردم را در زندگی روزمره را شاهد خواهیم بود .صاحب نظران، بی‌ثباتی و اختلال در زندگی بشری را پیشران اصلی این ویروس دانسته و بر عزم ملی در جهت رهایی از این وضع در جهان را از الزامات امنیت پایدار در جهان امروزی نام می برند. در این برهه از زمان که تنها پیشگیری راهکار مقابله با انتشار ویروس کرونا بوده و زمان تولید و توزیع داروی خاص درمان هنوز مشخص نیست، دستگاه‌های امنیتی و انتظامی و در راس آن شورای امنیت کشور بایستی با رصد و مدیریت هوشمندانه آن از استحاله پلکانی این بحران زیست محیطی و تبدیل آن به موضوع امنیتی بحران‌زا جلوگیری و از وقوع نا امنی روانی و فیزیکی در جامعه کاسته تا با اقدامات و برنامه ریزی‌های موثر، ضمن بازگرداندن امید و آرامش روانی جامعه از بروز اتفاقات ناگوار امنیتی و انتظامی غیر قابل پیش‌بینی شده برای دوره پس از کرونا جلوگیری گردد. به امید شکست کرونا با مدد الهی./
*فرمانده انتظامی استان آذربایجان شرقی
مقاله
یادداشت
گزارش
گفتگو
پربیننده‌ترین خبرها
