(یلدا) فال خوش و حال خوش چند نسل زیریک سقف

یلدا جشنی ملی و مذهبی است. این جشن ملی در بین همه اقوام ایران به گونه ای خاص برگزار می شود. پاسداشت این شب بلند درمیان اقوام ایرانی گرچه از لحاظ کلیت مشترک است اما، در جای جای ایران به نحوی متفاوت این آیین گرامی داشته می شود. واما یلدا یا (شو اول قاره) در لرستان با آداب و رسوم خاص خودش  که مختص این استان است برگزار می شود .

بتول صادقی مهر ـ پایگاه خبری مدبه ـ عزت اله چنگایی محقق و پژوهشگر لرستانی درخصوص این آیین سنتی که برگرفته از فرهنگ اصیل لری است می گوید: در شب یلدا گردهمایی و شب‌نشینی در خانه بزرگترها همراه با فال‌گیری انجام می‌شود، با این تفاوت که در همه کشور فال حافظ اما در لرستان همه خانواده‌ها فال چهل سرو می‌گیرند.

وی می‌افزاید: فال چهل سرو، ابیاتی است که سینه به سینه در ذهن مردم لرستان و بعضی مناطق غربی کشور بوده است و تا به امروز نقل شده است، در لرستان به شب یلدا (شو اول قاره) به معنای سرما، قهاریت و سختی زمستان می‌گویند.

گندم برشته آجیل خاص مردم لرستان

پژوهشگر و نویسنده لرستانی خاطرنشان می‌کند: یکی دیگر از تفاوت‌های شب یلدای لرستان با دیگر مناطق، تفاوت آن در آجیل مصرفی مردم این استان است در حالی که آجیل سایر مناطق ایران پسته، گردو، بادام و تخمک است، اما مردم لرستان آجیل خاص خود را دارند؛ این آجیل به گندم برشته معروف است که ترکیبی از گندم شیر برشته است.

چنگایی تصریح می‌کند: گندم قبل از شب چله و از مدت‌ها قبل توسط زنان لر در شیر خوابانده می‌شود تا شیر را جذب کند، بعد از این فرآیند گندمی که با شیر خیس خورده است خشک می‌شود و بعد از خشک شدن روی یک سینی داغ یا تابه گذاشته و برشته می‌شود که به آن گندم برشته می‌گویند.

وی ادامه می‌دهد: پس از آن با کنجد، شاهدانه، کشمش، مغز گردو و آن چیزی که در لرستان به آن قلنگ (دانه‌ای خوشبو و معطر با پسته کوهی) مخلوط و به عنوان آجیل در شب چله مصرف می‌شود.

شال اندازی سنت خاص لرستان

این پژوهشگر لرستانی تاکید می‌کند: یکی دیگر از وجوه افتراق شب یلدا در لرستان به ویژه خرم آباد که درسایر مناطق انجام نمی‌شود، شال‌اندازی است که در زندگی آپارتمان‌نشینی این رسم کمتر شده است، اما در مناطق قدیمی شهر این رسم زیبا کماکان اجرایی می‌شود هرچند آپارتمان نشینی این روزا باعث شده تا شال اندازی که سنت خاص و مختص لرستان است به فراموشی سپرده شود اما، عزت‌اله چنگایی، پژوهشگر و نویسنده لرستانی دراین خصوص با  ارائه یک پیشنهاد می گوید: هنوزهم می شود درزندگی آپارتمانی این آیین زیبا و سنتی  برگزار شود  به گونه ای که   آئین شال اندازی  از طبقات بالاتر  آویزان کند  تا شال به طبقات پایین تر برسد.

سبز کردن آجیل در لرستان

چنگایی اظهار می‌کند: شال‌اندازی رسم زیبایی است، در این رسم جوانان یک محله جمع می‌شوند و به بالای پشت بام‌هایی که در گذشته به یکدیگر متصل بود، می‌رفتند. پس از آن جوانان چند شال بلند را به هم گره می‌زدند، از پشت بام به داخل حیاط صاحب خانه آویزان می‌کنند و دسته جمعی این شعر را می‌خواندند؛ «امشو اول قاره / خیر دِهونت بواره / نون و پنیر و شیره بِه علی کوچ که بیاره / امشب شب یلداست. خداوند تو را خیرباران کند / چیزی را به کوچک‌ترین فرزندت بده بیاورد.

وی اضافه می‌کند: اهل خانه در آن شب هرچه که دارند به شال آویزان شده می‌بندند، جوانان محل شال را بالا می‌برند و با تنقلاتی که در شال گذاشته شده است، خوش می‌گذرانند.

(سوقدو) غذای مختص لرستان در شب چله

محقق و پژوهشگر لرستانی اظهار می کند :در لرستان رسم بوده که برای شب چله سوقدو درست کنند. سوقدو شکمه گوسفند  است که  زنان لر آن را تمیز می کنند  و آن را سالم برمی گردانند و داخل آن را با برنج ، کشمش، گردو و سبزیهای معطر پر می کنند با نخ و سوزن آن را دوخته ودر دیگ کوچکی قرار می دهند این دیگ کوچک سپس در دیگ  بزرگتر (پاتیل)  که پر از آب جوش است قرار می گیرد تا از درون پخته شود .سوقدو  بعد از پختن برای شام آماده  می شود و روی سینی بزرگ تخلیه می شود تا خانواده یا میهمانانی که برای جشن شب یلدا گرد هم آمده اند  از آن استفاده  کنند. چلو گوشت، بوقلمون،  و گله بریژ این روزا جایگزین سوقدو شده است .
کاسمسا فرهنگی که  به فراموشی سپرده شده است

عزت اله چنگایی  به فرهنگ اصیل لرستان که کاسمسا نام دارد و این روزا به فراموشی سپرده شده اشاره می کند و می گوید: مردم لرستان درروزهای عادی یا شب چله  غذایی را که داشتند بین همسایگان پخش می کردند با این منطق که شاید با بوی غذا همسایه اشان  هوس کند از آن غذا بخورد  بنابر این بخشی از غذای خودشان را بین همسایگان  تقسیم می کردند.

همیل و ممیل و ننه سرما

عزت اله چنگایی  به قصه ننه سرمای لرستان  اشاره می کند و اظهار می کند:  ننه سرما  دو پسر بنام (همیل) چله بزرگه و(میمیل) چله کوچکه دارد.

چله کوچیکه به ( چله بزرگه ) می گوید: اگر بهار به  دنبال  من نبود  آنچنان غوغایی در سرما می کردم که پیرزن و پیرمرد را ازشدت سرما  که کنار آتشدان (تژگاه )خشک می کردم.

و اما دم دمای بهار همیل و ممیل برای شکار به کوه می روند و دیگر برنمی گردند

ننه سرمای که از اندوه پسرانش بسیار ناراحت است  قصد می کند که دنیا را از اندوه  به آتش بکشد بنابر این  مشعلی را به نیت آتش زدن زمین بر می دارد و آن را پرت می کند و می گوید (امیلم رت / ممیلم رت/ دل وکی بکنم خش/ چمتی بونم و عالمن  بزنم تش) وچوب نیم سوخته را پرتاب می کند لرها می گویند :اگر این چوب دردریا بیافتتد  ترسالی است و اگر درخشکی بیافتد  خشکسالی  و اگر به درخت بوطی گیر کند آن سال باد سال است.

هر چه هست یلدا بهانه ای است که خانواده ها کنار هم باشند بهانه ای است تا خوبی ها را به یاد ما بیاورد  فراموش نکنیم آیین دور هم جمع شدن و نزدیکی دل ها که از رسم های نیاکانمان است مصداق زیبایش در این شب است .

انتهای پیام/