سد معشوره؛ پروژه‌ای حیاتی یا قربانی تصمیمات فرسایشی؟

نویسنده: شبنم سلاحورزی | تحریریه زرک

در حالی که استاندار لرستان بر لزوم تکمیل سد معشوره تأکید دارد، کاهش ظرفیت مخزن و حذف نیروگاه اصلی آن از سوی دولت پیشین، عملاً آینده این پروژه را در هاله‌ای از ابهام فرو برده است؛ سدی که اگر با همین طرح ناقص اجرا شود، شاید بهتر باشد هرگز ساخته نشود.

بازدید اخیر استاندار لرستان، فرهاد زیویار، از سد بزرگ معشوره (گاشمار) در هجدهم آبان‌ماه ۱۴۰۳، بار دیگر امیدهایی در دل مردم منطقه زنده کرد. او در جریان این بازدید وعده داد برای تأمین اعتبارات این پروژه، از تمام ظرفیت‌های ملی و نمایندگان استفاده کند. اما آنچه در سخنان ایشان غایب بود، پرداختن به چالش‌های اساسی پروژه و تصمیمات ضربه‌زننده‌ای است که در دولت پیشین گرفته شده است.

سد معشوره؛ قربانی یک مصوبه ناموزون
بر اساس مصوبه سفر استانی دولت پیشین، قرار بود ۹۰ درصد بودجه‌ی سد معشوره توسط بخش خصوصی تأمین شود؛ اما واقعیت این است که هیچ سرمایه‌گذاری بدون تضمین بازگشت سرمایه، حاضر به ورود در چنین پروژه‌ای نخواهد شد.

تنها راه منطقی برای جذب سرمایه‌گذار در پروژه‌هایی از این دست، ایجاد درآمد پایدار از طریق احداث نیروگاه برق‌آبی است. این موضوع نیز در فاز ابتدایی پروژه دیده شده بود؛ جایی که ساخت نیروگاه هزار مگاواتی در کنار سد پیش‌بینی شده بود. اما در روزهای پایانی دولت سیزدهم، سازمان برنامه‌وبودجه با تکیه بر ماده ۲۳، ظرفیت مخزن سد را به نصف کاهش داد و نیروگاه اصلی را به یک مینی‌نیروگاه ۸۰ مگاواتی تقلیل داد.

سؤال‌های بی‌پاسخ از مدیریت استان
در شرایط فعلی، سه پرسش کلیدی از استاندار لرستان مطرح است:

• با حذف مؤلفه‌های درآمدزا از پروژه، چگونه قرار است بخش خصوصی در این سد سرمایه‌گذاری کند؟
• چه اقدام مشخصی برای بازنگری در مصوبه‌ی آسیب‌زای ماده ۲۳ انجام شده یا در دستور کار دارید؟
• آیا ساخت سد معشوره با ظرفیت نصف‌شده، اساساً توجیه فنی، اقتصادی و زیست‌محیطی دارد؟

به بیان روشن‌تر، سد معشوره اگر تنها با ۵۰۰ میلیون مترمکعب ظرفیت احداث شود، نه توان مقابله با سیلاب‌های زمستانی را خواهد داشت و نه امکان تأمین آب کشاورزی و شرب در تابستان برای مناطق پایین‌دست را فراهم می‌کند. ضمن اینکه حذف نیروگاه بزرگ برق‌آبی، آن را از یک پروژه راهبردی به یک سازه کم‌فایده تبدیل می‌کند.

باید از استاندار پاسخ خواست
استاندار لرستان اگر به آینده توسعه‌ای استان می‌اندیشد، باید به‌جای پیگیری اجرای نسخه ناقص‌شده پروژه، به اصلاح آن بپردازد. اجرای نسخه فعلی، نه تنها کمکی به حل مشکلات آبی استان نمی‌کند، بلکه منابع مالی را نیز هدر می‌دهد. در شرایطی که کشور با کمبود انرژی مواجه است، حذف نیروگاه هزار مگاواتی، تصمیمی نابجا به‌نظر می‌رسد.

پروژه‌ی سد معشوره نیازمند بازنگری جدی و اصلاح مصوبه‌های ناعادلانه است. مدیریت استان باید پیش از جذب منابع، ابتدا درباره «چیستی» پروژه به توافق برسد. سد معشوره در شکل فعلی‌اش نه یک دستاورد که شاید به‌زعم بسیاری، یک شکست مهندسی و مدیریتی در مقیاسی بزرگ باشد.