آیین سخن

محمدجعفر محمدزاده ـ زرک

در این روزهای کرونایی در فضای رسانه‌های کشور و اغلب از زبان سخنگویان و مسئولان کشور واژه «پروتکل» زیاد تکرار می‌شود؛ مثلاً گفته می‌شود «فلان صنف با رعایت پروتکل می‌تواند فعالیت کند.»

حال آنکه «پروتکل» واژه‌ای فرنگی است و بر چند مفهوم دلالت دارد.

«پروتکل» در حوزه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل سندی است که مورد توافق حقوقی یا سیاسی عموم کشورها قرار گرفته باشد است که در این صورت به «تشریفات» ترجمه می‌شود. معنای دیگر «پروتکل» در حوزه ارتباطات مجموعه‌ای از قراردادها در قالب زمان‌بندی پیام بین دو واحد از یک شبکه است؛ و معنای دیگر «پروتکل» که این روزها بیشتر در آن معنی به‌کار می‌رود به مجموعۀ آیین‌نامه و رفتارهای پذیرفته شده و مورد توافق بین دستگاهای مرتبط با موضوعی گفته می‌شود که به جای آن مناسب است «تفاهم‌نامه»، «توافق‌نامه» و یا «شیوه‌نامه» بگوییم.

مثلاً به جای اینکه بگوییم یا بنویسیم: بر اساس پروتکل ... بهتر آن است که بگوییم و بنویسیم: بر اساس تفاهم‌نامه...، توافق‌نامه... و یا شیوه‌نامه...

یا به جای رعایت پروتکل...

بهتر است بگوییم و بنویسیم:

رعایت توافق‌نامه‌، تفاهم‌نامه و یا شیوه‌نامه.

* نویسنده و پژوهشگر زبان فارسی